Gold Limit at Home:-આવકવેરા નિયમો અનુસાર ઘરે સોનું રાખવાની મર્યાદા: પૂર્ણ માર્ગદર્શિકા 2025ભારતમાં સોનું એ ન માત્ર રોકાણનું સાધન છે, પરંતુ પરંપરા અને સંસ્કારી મૂલ્યોનું પ્રતીક પણ છે. જો કે, આવકવેરા વિભાગ (Income Tax Department) દ્વારા ઘરે સોનું રાખવા માટે કેટલીક મર્યાદાઓ નક્કી કરવામાં આવી છે. આ મર્યાદાઓ CBDT (Central Board of Direct Taxes) ના માર્ગદર્શન પર આધારિત છે, જે રેડ (search) દરમિયાન સોનાની તપાસ માટે વપરાય છે. આ લેખમાં, અમે સ્ટેપ-બાય-સ્ટેપ સમજાવીશ કે આવકવેરા નિયમો અનુસાર તમે ઘરે કેટલું સોનું રાખી શકો છો, તેની મર્યાદાઓ કયા છે, અને વધુ માત્રા રાખવા માટે કેવી રીતે તૈયારી કરવી.
સ્ટેપ 1: સોના રાખવાની મૂળભૂત નિયમો સમજો
- કોઈ કડક કાયદેસર મર્યાદા નથી: આવકવેરા કાયદા (Income Tax Act) માં સોના (જ્વેલરી, કોઈન્સ કે બાર્સ) રાખવા માટે કોઈ નિશ્ચિત ઉપરની મર્યાદા નથી. તમે જેટલું જોઈએ તેટલું સોનું રાખી શકો છો, પરંતુ તેનો સ્ત્રોત (source) સાબિત કરવો પડે. જો તમારી આવકના પુરાવા (જેમ કે ITR, બિલ) હોય, તો કોઈ સમસ્યા નથી.
- CBDT ની ‘સેફ હાર્બર’ મર્યાદા: આ મર્યાદા રેડ દરમિયાન સોનું કબજે લેવાથી બચાવવા માટે છે. આ મર્યાદા નીચેનું સોનું પુરાવા વિના પણ સુરક્ષિત માનવામાં આવે છે. આ મર્યાદાઓ જ્વેલરી અને ઓર્નામેન્ટ્સ પર લાગુ પડે છે, નહીં કે કોઈન્સ/બાર્સ પર (જેમાં હંમેશા પુરાવા જરૂરી છે).
સ્ટેપ 2: વ્યક્તિગત મર્યાદાઓ જાણો (જેન્ડર અને મેરેજ સ્ટેટસ પર આધારિત)CBDT ના માર્ગદર્શન અનુસાર, ઘરે રાખી શકાય તેવી મર્યાદા આ પ્રમાણે છે:
| વ્યક્તિનો પ્રકાર | મર્યાદા (ગ્રામમાં) | નોંધ |
|---|---|---|
| પુરુષ (મેરેજ્ડ અથવા અનમેરેજ્ડ) | 100 | કોઈ પુરાવા વિના સુરક્ષિત |
| અનમેરેજ્ડ મહિલા | 250 | કુટુંબીય પરંપરા અનુસાર |
| મેરેજ્ડ મહિલા | 500 | સૌથી વધુ મર્યાદા |
| બાળકો (2 વર્ષથી ઉપરના) | 50 | માતા/પિતાની મર્યાદા સાથે જોડાયેલી, પરંતુ અલગથી ગણવામાં આવે છે |
- કુટુંબ માટે કુલ મર્યાદા: HUF (Hindu Undivided Family) માટે 1000 ગ્રામ સુધી, પરંતુ વ્યક્તિગત મર્યાદાઓને અલગ ગણવામાં આવે છે.
- ઉદાહરણ: જો તમારું કુટુંબમાં 1 મેરેજ્ડ મહિલા, 1 પુરુષ અને 1 બાળક હોય, તો કુલ 650 ગ્રામ સુધી પુરાવા વિના રાખી શકાય.
સ્ટેપ 3: વધુ સોનું રાખવા માટે તૈયારી કરો
- પુરાવા જરૂરી: જો મર્યાદા વટાવી જાય, તો આવકના સ્ત્રોત સાબિત કરો:
- ખરીદીના બિલ: ઈન્વોઈસ, GST રસીદ (₹2 લાખથી વધુની ખરીદી માટે PAN જરૂરી).
- વારસો (Inheritance): વિલ, હેરશિપ સર્ટિફિકેટ અથવા કુટુંબીય દસ્તાવેજ.
- ભેટ (Gifts): મેરેજ પર અમર્યાદિત ભેટ ટેક્સ-ફ્રી; અન્ય રિલેટિવ્સથી ₹50,000 સુધી ટેક્સ-ફ્રી, તેનાથી વધુ પર slab rate મુજબ ટેક્સ.
- ITR માં જાહેર કરો: તમારા ITR (ખાસ કરીને ITR-2) માં સોનાને ‘Assets and Liabilities’ હેઠળ જાહેર કરો. ₹1 કરોડથી વધુની આસેટ્સ માટે ફરજિયાત.
- સલાહ: મોટા જથ્થા માટે બેંક લોકર વાપરો અને વાર્ષિક વેલ્યુએશન કરાવો.
સ્ટેપ 4: વેચાણ પર ટેક્સના નિયમો સમજોજો તમે સોનું વેચો, તો કેપિટલ ગેઈન્સ ટેક્સ લાગે:
- શોર્ટ-ટર્મ (2 વર્ષથી ઓછું): તમારી આવકના slab rate મુજબ (5-30%).
- લોંગ-ટર્મ (2 વર્ષથી વધુ): 12.5% (ઈન્ડેક્સેશન વિના, 2024-25થી).
- ઈન્હેરિટેડ સોનું: મૂળ ખરીદી તારીખથી LTCG ગણાય.
- એક્ઝેમ્પ્શન: Section 54F હેઠળ LTCG ને રહેણાંક ઘરમાં રોકીને ટેક્સ બચાવો.
સ્ટેપ 5: સાવચેતી અને વૈકલ્પિક વિકલ્પો
- પ્રતિબંધિત વસ્તુઓ: કેશ, હથિયાર કે ગેરકાયદેસર વસ્તુઓ સોના સાથે ન રાખો.
- ડિજિટલ વિકલ્પો: Sovereign Gold Bonds (SGB) માં 4 કિલો/વર્ષ સુધી રોકો – 2.5% વ્યાજ અને ટેક્સ લાભ.
- સલાહ: જો તમારું સોનું ₹1 કરોડથી વધુ હોય, તો CA (Chartered Accountant) ની મદદ લો. વધુ માહિતી માટે www.incometaxindia.gov.in તપાસો.
આ મર્યાદાઓ 2025 માં અમલમાં છે અને ફેરફાર થઈ શકે છે, તેથી અધિકૃત વેબસાઈટ તપાસતા રહો. સોનું રોકાણ કરતા પહેલા તમારી આવક અને પરિસ્થિતિને અનુરૂપ આયોજન કરો!
